वयाच्या 5व्या वर्षापासून छाऊ नृत्याद्वारे 50 हून अधिक देशांमध्ये वेगळी ओळख निर्माण करणाऱ्या “छाऊ गुरु शशधर आचार्य जी’ यांना सरकारने पद्मश्री देऊन सन्मानित केले.
छाऊ गुरु शशधर आचार्य
Table of Contents
“यश त्यांनाच मिळते ज्यांच्याकडे काहीतरी करण्याची जिद्द असते.”
याचे थेट उदाहरण म्हणजे छऊ गुरु श्री शशधर आचार्य जी, सरायकेला, झारखंडचे रहिवासी आहेत. ज्यांनी झारखंडच्या छाऊ नृत्याला भारतासह 50 हून अधिक देशांमध्ये एक वेगळी ओळख दिली आहे. छाऊ गुरु शशधर आचार्य हे 1990 ते 1992 या काळात सरायकेला येथील छाऊ नृत्य कला केंद्राचे संचालकही होते. सध्या शशधर आचार्य नॅशनल स्कूल ऑफ ड्रामा, दिल्ली येथे व्हिजिटिंग प्रोफेसर आहेत.
हेही वाचा :- डॉ. भूपेंद्र कुमार सिंह संजय यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
वयाच्या पाचव्या वर्षापासून छाऊ शिकलेल्या शशधर यांनी अनेक देशांमध्ये छाऊ सादर केली आहे. त्यांच्या या कलेचे समर्पण लक्षात घेऊन भारत सरकारने त्यांना पद्मश्री देऊन सन्मानित केले आहे. छाऊ नृत्यात पद्मश्री मिळविणारे ते 7 वे व्यक्ती आहेत. पण छाऊ नृत्याला देश-विदेशात प्रसिद्धी मिळवून देण्याचा मार्ग प्रवास करणे श्री शशधर आचार्यजींना सोपे नव्हते. जाणून घेऊया त्यांच्या जीवनाचा प्रेरणादायी प्रवास.
हेही वाचा :- कर्नल सज्जाद अली झहीर यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
छाऊ गुरु शशधर आचार्य यांचे प्रारंभीक जीवन
झारखंडमधील सरायकेला येथे 1961 मध्ये जन्मलेले, छाऊ गुरु शशधर आचार्य यांचे पूर्वज ओडिशाचे रहिवासी होते. पण 16व्या शतकात सिंहभूमच्या राजाने त्यांचे पूर्वज पुरुषोत्तम आचार्य यांना सरायकेला येथे आणले. त्यानंतर राजघराण्याच्या संरक्षणात छाऊच्या प्रगतीसाठी लोकांनी हातभार लावला. श्री शशधर हे पाच वर्षांचे असताना या नृत्यप्रकाराशी जोडले गेले. वयाच्या ५ व्या वर्षापासून ते छाऊ नृत्य करत आहेत.
हेही वाचा :- सीडीएस जनरल बिपिन रावत यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
छाउचे प्रारंभिक शिक्षण त्यांचे वडील लिंगराज आचार्य यांच्याकडून त्यांनी घेतले. यानंतर त्यांनी पद्मश्री सुधेंद्र नारायण सिंहदेव आणि केदारनाथ साहू यांच्याशिवाय गुरू विक्रम कुंभकर आणि गुरु वनबिहारी पटनायक यांच्याकडून छाऊ नृत्याचे शिक्षण घेतले होते. श्री शशधर आचार्य यांनी 1990 च्या दशकाच्या सुरुवातीस छाऊ नृत्याचा पाठपुरावा करण्यासाठी आणि गुरुकुल नृत्य अकादमी आणि नंतर पृथ्वी थिएटर, मुंबई येथे काम करण्यासाठी सरायकेला सोडले.
हेही वाचा :- डॉ. श्री जय भगवान गोयल यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
50 हून अधिक देशांमध्ये त्यांच्या कलेची जादू पसरवली आहे
श्री शशधर आचार्य जी यांनी त्यांच्या छाऊ नृत्याची कला 50 हून अधिक देशांमध्ये पोहोचवली आहे. शशधर यांनी छाऊ नृत्याची कला 50 देशांमध्ये सादर केली आहे. दिल्लीच्या नॅशनल स्कूल ऑफ ड्रामामध्ये ते छाऊला प्रशिक्षण देतात. यासोबतच ते पुण्यातील नॅशनल स्कूल ऑफ फिल्म अँड टेलिव्हिजन इन्स्टिट्यूटमध्ये जाऊन क्लासेस घेतात.
हेही वाचा :- श्रीमती ‘पद्मावती बंदोपाध्याय’ यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
शशधर आचार्य सरायकेलाच्या इंद्रतांडी आचार्य छाऊ नृत्य विचाराची स्थापना केली आहे आणि तेथील मुलांना तेथे छाऊ नृत्य शिकवतात. ग्रामीण भागातील कलाकारांना छाऊ नृत्य शिकवण्याचे कामही ते करतात. छाऊ गुरु म्हणून प्रसिद्ध असलेले श्री शशधर आचार्य हे 1990 ते 1992 या काळात सरायकेला येथील छाऊ नृत्य कला केंद्राचे संचालक होते. सध्या ते नॅशनल स्कूल ऑफ ड्रामा, दिल्ली येथे व्हिजिटिंग प्रोफेसर आहेत.
हेही वाचा :- ‘पराग अग्रवाल, यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
अशा प्रकारे छाऊ कलेला ओळख मिळाली
छाऊ हे पूर्वी राजघराण्याचे वडिलोपार्जित नृत्य होते. 1960 मध्ये सरायकेलाचे राजा आदित्य नारायण सिंहदेव यांनी चैत्र सणाच्या माध्यमातून या कलेला नवी उड्डाणे दिली. ही कला केवळ भारतातच नाही तर जगभरात भारतीय संस्कृतीचे दर्शन घडवत आहे. या सन्मानाने सरायकेला छाऊ नृत्याच्या रसिकांमध्ये आनंदाचे वातावरण आहे. सरायकेलाच्या कलाकारांनी आपल्या कलेचा नमुना देशातच नव्हे तर परदेशातही प्रदर्शित केला आहे.
हेही वाचा :- ‘श्रीमती मतिल्दा कुल्लू’ यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
सरकारने पद्मश्री पुरस्काराने गौरव केला
छाऊ नृत्याला देश-विदेशात एक वेगळी ओळख मिळवून देण्यासाठी भारत सरकारने छाऊ गुरू श्री शशधर आचार्य जी यांना देशातील चौथा सर्वोच्च सन्मान पद्मश्री देऊन सन्मानित केले आहे. शशधर हे सेराईकेला-खरसावन जिल्ह्यातील छाऊशी संबंधित सातवे कलाकार आहेत, ज्यांना पद्म पुरस्कार मिळाला आहे. एवढेच नाही तर पीएचडी चेंबर दिल्लीतर्फे त्यांना पीएचडी ऑफ आर्ट्स पुरस्कारानेही गौरविण्यात आले. हा पुरस्कार 7 मे 2018 रोजी भारत सरकारचे सांस्कृतिक मंत्री डॉ. महेश शर्मा यांनी दिल्लीत दिला.
हेही वाचा :- ‘श्री भाविश अग्रवाल’ यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
छाऊ नृत्य काय आहे ?
झारखंडमधील सरायकेला-खरसावन जिल्हा छाऊ नृत्याचे केंद्र आहे. खेडेगाव सारखे शहर असूनही छाऊमुळे सातासमुद्रापारची ख्याती आहे. वास्तविक, नैसर्गिक सौंदर्य लाभलेला सरायकेला-खरसावन जिल्हा केवळ छाऊ नृत्यासाठी ओळखला जातो. छाऊ नृत्य शिकण्यासाठी इतर देशांतूनही कलाप्रेमी इथे येतात, तर इथल्या कलाकारांना इतर देशांतूनही कला सादर करण्यासाठी आमंत्रित केले जाते. छाऊ नृत्य हे सरायकेला-खरसावनचे प्रसिद्ध लोकनृत्य आहे. यामध्ये शास्त्रीय नृत्य आणि संगीताचाही वापर करण्यात आला आहे. देश-विदेशात खूप लोकप्रिय. ढोलक, नगाडा आणि शहनाई या पारंपारिक वाद्यांच्या तालावर कलाकार मुखवटे घालून नाचतात.
हेही वाचा :- ‘श्रीमती दुलारी देवी’ यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
छाऊ गुरू श्री शशघर आचार्य जी, ज्यांनी छाउ नृत्य झारखंडच्या एका छोट्याशा गावातून ५० हून अधिक देशांमध्ये नेले ते आज लाखो लोकांसाठी प्रेरणास्थान आहेत. मेहनत आणि समर्पणाच्या बळावर त्यांनी एक नवी यशोगाथा लिहिली आहे. छाऊ गुरू श्री शशघर आचार्य जी यांच्या मेहनतीचे आणि त्यांच्या नृत्य कौशल्याचे मनापासून कौतुक करत आहे.
हेही वाचा :- ‘श्री जादव मोलाई पायेंग’ पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित