श्रीमती भुरीबाई’
Table of Contents
बालपण गरीबीत घालवले, तरीही जिद्द सोडली नाही, चित्रकलेतून अमेरिकेत आपला ठसा उमटवणाऱ्या ‘श्रीमती भुरीबाई’चा सरकारने गौरव केला.
थोडक्यात परिचय
सोने आगीत तापवूनच कुंदन बनते, त्याचप्रमाणे संघर्षाच्या आगीत होरपळून माणूस आपल्या कौशल्याने आपली वेगळी ओळख निर्माण करतो. याचे थेट उदाहरण म्हणजे मध्य प्रदेशात राहणाऱ्या श्रीमती भुरीबाई या आदिवासी कलाकार. भूरीबाईंचे संपूर्ण बालपण गरिबी आणि साधनांच्या अभावात गेले. मात्र त्यानंतरही त्यांनी आयुष्यात हार मानली नाही. त्यांच्या हातातील पेंटिंगने आज भारतात तसेच अमेरिकेत त्यांची ओळख निर्माण केली आहे.
हेही वाचा :- श्रीमान नंदा प्रस्थी यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
भुरीबाईंना हिंदी नीट येत नाही, पण आज परदेशात लोक त्यांच्या चित्रकलेवर प्रेम करून बसले आहेत. त्यामुळेच भूरीबाईंना त्यांच्या कार्यासाठी भारत सरकारने पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित केले आहे. भुरीबाईंना एका छोट्या गावातून परदेशात जाणं इतकं सोपं नव्हतं. जाणून घेऊया, त्यांनी आपल्या कलेने हे अशक्य काम कसे शक्य करून दाखवले आणि हा प्रेरणादायी प्रवास घडवला.
हेही वाचा :- मंजम्मा जोगती यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
गरिबी आणि संघर्षासमोर कधीही हार मानली नाही
मध्य प्रदेशातील झाबुआ जिल्ह्यातील पिटोल गावातील आदिवासी कुटुंबात जन्मलेल्या भूरीबाई यांचे आयुष्य अत्यंत गरिबीत गेले. भुरीबाई या पहिल्या आदिवासी महिला आहेत . ज्यांनी गावातील घराच्या भिंतींवर पिठोरा रंगवण्यास सुरुवात केली. भुरीबाईंनीही बालकामगार म्हणून काम केले आहे. त्या केवळ 10 वर्षांची असताना त्यांचे घर आगीत जळून खाक झाले. यानंतर त्यांच्या कुटुंबाने गवताने घर बांधले आणि तेथे वर्षानुवर्षे वास्तव्य केले. त्या बालवधू होत्या आणि जेव्हा त्यांनी लग्नानंतर काम करायला सुरुवात केली तेव्हा त्यांची रोजची कमाई फक्त 6 रुपये होती.
हेही वाचा :- 5 MSME स्टार्टअप व्यवसाय आयडिया ज्या तुम्हाला 2022 मध्ये चांगला नफा मिळवून देतील
या पैशातून त्यांनी कसातरी आपला उदरनिर्वाह चालवला. पण हळूहळू त्यांनी चित्रकला सुरू केली. त्यांच्या चित्रकला जिल्हाभरात मान्यता मिळाली. यादरम्यान त्या उपजीविकेसाठी राजधानी भोपाळमध्ये आल्या आणि मजूर म्हणून काम करू लागल्या . त्यावेळी त्या भोपाळमध्ये पेंटिंग्ज बनवण्याचे काम करत होत्या . नंतर त्यांना सांस्कृतिक विभागाने चित्रे बनवण्याचे काम दिले. त्यानंतर त्यांनी राजधानी भोपाळमधील भारत भवनमध्ये पेंटिंग करायला सुरुवात केली.
हेही वाचा :- 74 वर्षीय श्रीमती तुलसी गौडा यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
जगदीश स्वामीनाथन यांनी आयुष्य बदलून टाकले
एकेकाळी 6 रुपये कमावणाऱ्या भुरीबाईंची चित्रे आज 10 हजार ते 1 लाख रुपयांना विकली जातात. त्यांच्या कलेला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर ओळख मिळाली जेव्हा ते भारत भवनचे तत्कालीन संचालक जे. स्वामिनाथन यांची भेट घेतली. जो एक कलाकार आणि कवी आहे. इथून त्यांचे आयुष्य पूर्णपणे बदलले. त्यांनी सौ.भुरीबाईंना कागदावर चित्र काढायला सांगितले. त्याऐवजी त्याने पैसे मागितले असता, भुरीने सांगितले की, दररोज 6 रुपये. पण स्वामीनाथन यांनी त्यांना दीडशे रुपये दिले आणि त्यांची कला ओळखली.
हेही वाचा :- मोहम्मद शरीफ़ यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
भिल्ल चित्रकलेच्या माध्यमातून जगभरात ओळख निर्माण केली
श्रीमती भुरीबाई या पहिल्या आदिवासी महिला आहेत ज्यांनी गावातील घराच्या भिंतींवर पिठोरा रंगवण्याचे धाडस केले आहे. पिटोलच्या भुरीबाईंची खास गोष्ट म्हणजे त्यांना हिंदीही नीट बोलता येत नसे . त्यांना फक्त स्थानिक भिली बोलीच माहीत होती. त्यांच्या चित्रांसाठी कागद आणि कॅनव्हास वापरणारी त्या पहिली भिल कलाकार आहे.
हेही वाचा :- CRED’ चे संस्थापक श्री कुणाल शहा यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
भूरीबाईंनी समकालीन भिल्ल कलाकार म्हणून आपला प्रवास सुरू केला. एके दिवशी भुरीबाईंनी त्यांच्या घराण्याचा पूर्वज घोडा रंगवला आणि पोस्टर पेंटचा पांढर्‍या कागदावर काय परिणाम झाला हे पाहून त्यांना आनंद झाला. सुरुवातीला सौ.भुरीबाईंना बसून चित्र काढणे जरा विचित्र वाटले, पण चित्रकलेची जादू लवकरच त्यांच्यात रुजली आणि त्यांना चित्रकला आवडू लागली. हळूहळू त्यांच्या चित्रांना भारतासह जगभरात मान्यता मिळाली.
हेही वाचा :- नायकाच्या संस्थापक ‘मिसेस फाल्गुनी नायर’ यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास
सामान्य जीवन चित्रकलेमध्ये दिसते
श्रीमती भुरीबाईंच्या चित्रकलेचे वैशिष्ट्य म्हणजे ती जेव्हाही चित्र काढायच्या सुरू करते तेव्हा त्या भिल्ल जीवन आणि संस्कृतीच्या विविध पैलूंवर आपले लक्ष केंद्रित करते आणि जेव्हा एखादी विशिष्ट थीम असते तेव्हा त्या आपल्या कॅनव्हासवर उतरवतात . त्यांच्या चित्रांमध्ये जंगलातील प्राणी, जंगल, वृक्षांची शांतता आणि गटाळा (स्मारक स्तंभ), भिल्ल देवता, वेशभूषा, दागिने आणि गुदना (टॅटू), झोपड्या आणि धान्य कोठार, हाट, उत्सव आणि नृत्य आणि भिल्लांच्या जीवनातील मौखिक कथांचा समावेश आहे. प्रत्येक पैलू समाविष्ट आहे.
हेही वाचा :- वेळ व्यवस्थापनाची ही 3 तंत्रे तुमचा वेळ बदलतील
पद्मश्रीसह अनेक सन्मानांनी सन्मानित करण्यात आले आहे
आदिवासी भागातून आलेल्या सौ.भुरीबाईंनी आपल्या कलेमुळे देश-विदेशात आपली ओळख निर्माण केली आहे. त्यांनी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर भारताचे नाव रोशन केले आहे. त्यांच्या अप्रतिम चित्रकला पाहून भारत सरकारने त्यांना पद्मश्री देऊन सन्मानित केले आहे. एवढेच नाही तर त्यांना मध्य प्रदेश सरकारकडून शिखर सन्मान (1986-87) हा सर्वोच्च पुरस्कार मिळाला आहे. 1998 मध्ये मध्य प्रदेश सरकारने त्यांना अहिल्या सन्मानाने सन्मानित केले.
हेही वाचा :- जागृती अवस्थी UPSC मध्ये भारतात दुसरी टॉपर ठरली
आदिवासी वस्तुसंग्रहालयाच्या शेजारी असलेल्या भारत भवनात एकेकाळी मजूर असलेल्या श्रीमती भुरीबाईंची चित्रे आज अमेरिकेत पोहोचली आहेत. भूरीबाईंनी आज त्यांची यशोगाथा आपल्या मेहनतीने आणि समर्पणाने लिहिली आहे. चित्रकलेवरचे त्यांचे प्रेम आणि त्यांची मेहनत यामुळे ते लाखो लोकांसाठी प्रेरणास्थान बनले आहेत. सरकार भूरीबाईंच्या कलेचे आणि त्यांच्या मेहनतीचे मनापासून कौतुक करत आहे .
हेही वाचा :- श्री राजगोपालन वासुदेवन यांचा प्रेरणादायी जीवन परिचय
Nice content