डॉ.तीजनबाईं यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास | Dr. Teejan Bai biography in Marathi

सनातनी परंपरा मोडीत काढत ‘पंडवानी’ या लोककलातून जगभरात वेगळी ओळख निर्माण करणाऱ्या श्रीमती डॉ.तीजनबाईं पद्मविभूषणने सन्मानित करण्यात आले.

डॉ.तीजनबाईं

समाजाच्या चालीरीती कधी पायाचे बेडी बनतात हे कळत नाही. अगदी सुरुवातीपासूनच महिलांना फक्त घरची कामे करनारी नोकरांनी समजले जायचे. स्त्रिया फक्त पुरुषांच्या गुलाम होण्यासाठीच जन्माला येतात असा नेहमीच समज लोकांचा असतो. पण हा भ्रम तोडण्याचे काम छत्तीसगडच्या लोकगायिका तीजनबाईंनी केले आहे. तीजनबाईंनी महाभारताची कथा पांडवानी गायकीतून देशासमोर आणि जगासमोर मांडली आहे.

हेही वाचा :- ‘श्री नीरज चोप्रा’ यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास

डॉक्टरेट पदवी आणि देशाचा दुसरा सर्वोच्च पुरस्कार पद्मविभूषण, छत्तीसगडच्या पांडवानी गायिका डॉ. तीजन बाई यांनाही नुकताच पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे. आज त्यांच्या गायकीची गुंज देश-विदेशात आहे. पण समाजाचे टोमणे सहन करत जगभर आपला ठसा उमटवण्याचा प्रवास तीजनबाईंसाठी सोपा नव्हता. त्यांचा संघर्ष ते यशापर्यंतचा प्रेरणादायी प्रवास जाणून घेऊया.

हेही वाचा :- ‘श्री केवाय वेंकटेश’ यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास

डॉ.तीजनबाईं यांचे प्रारंभीक जीवन

तीजनबाई या पांडवानी कापालिक शैलीतील गायिका आहेत. इतकी कीर्ती मिळवण्याचा त्यांचा प्रवास अडचणींनी भरलेला होता. छत्तीसगडमधील भिलाई येथील गनियारी गावात जन्मलेल्या तीजन बाई त्यांचे आजोबा ब्रजलाल यांना महाभारतातील कथा गाताना पाहायच्या. हळुहळु त्यांना हे सगळं आवडायला लागलं. त्यानंतर त्यांनी एकत्र गाणेही सुरू केले. तीजानच्या आईला त्यांचं असं गाणं अजिबात आवडलं नाही. जेव्हा तीजनबाईंनी पांडवाणी गायला सुरुवात केली तेव्हा त्यांच्या कुटुंबीयांनी निर्बंध लादले.

हेही वाचा :- ‘श्री श्रीनिवास रामानुजन’ यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास

समाज टिंगल करू लागला. इतकेच नाही तर मुलगी असल्याने त्या समाजात गाण्यावर बंदी होती. त्यामुळे तीजनबाईंना खोलीत कोंडून जेवणही दिले गेले नाही. त्या बरेच दिवस खोलीत कोंडून राहायच्या, पण एवढे करूनही तीजनबाईंनी हार मानली नाही. वयाच्या 12 व्या वर्षी तीजनबाईचा विवाह त्यांच्या कुटुंबीयांनी लावून दिला. सासरच्यांनी पांडवानी गाणे अजिबात मान्य केले नाही. पण रात्री पांडवानींच्या कार्यक्रमाला हजर राहण्यासाठी त्या शांतपणे घराबाहेर पडायच्या. त्यानंतर पतीने त्यांच्या या कामामुळे त्यांना घराबाहेर हाकलून दिले.

हेही वाचा :- डॉ. अनिल प्रकाश जोशी यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास

गीतकार उमेदसिंह देशमुख यांनी डॉ.तीजनबाईं प्रतिभा ओळखली

तीजनबाईंच्या आयुष्यात एक रंजक वळण आले जेव्हा एका कार्यक्रमात उपस्थित असलेले गीतकार उमेदसिंह देशमुख यांनी त्यांची प्रतिभा पाहिली आणि त्यांना अनौपचारिक प्रशिक्षण दिले. त्यानंतर वयाच्या अवघ्या 13 व्या वर्षी त्यांनी पहिला परफॉर्मन्स सादर केला. त्यावेळी महिला बसून कार्यक्रम करत असत. पण प्रथा मोडून त्यांनी पुरुषांप्रमाणे पांडवाणी गायली.

हेही वाचा :- रितेश अग्रवाल यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास

तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांच्यासमोर गायनाचे सादरीकरण

तीजनबाईंचे गायन ऐकून प्रख्यात नाट्य कलाकार हबीब तन्वीर यांनी त्यांना तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांच्यासमोर कार्यक्रमासाठी आमंत्रित केले. त्यांनी आपल्या गायनाने इंदिरा गांधींनाही मंत्रमुग्ध केले होते. त्यानंतर त्यांची कीर्ती देशात आणि परदेशातही झाली. 1980 मध्ये त्यांनी जर्मनी, तुर्की, माल्टा, सायप्रस, रोमानिया, इंग्लंड, फ्रान्स, स्वित्झर्लंड आणि मॉरिशस येथे सांस्कृतिक राजदूत म्हणून प्रवास केला आणि आपल्या गायनाने सर्वांना मंत्रमुग्ध केले.

हेही वाचा :- ‘श्रीमती शांती देवी’ यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास

सनातनी परंपरेला मोडत पद्मविभूषण, पद्मश्री अश्या अनेक सन्मानांनी सन्मानित केले आहे,

श्रीमती तीजन बाई या पहिल्या महिला कलाकार आहेत. त्यांनी कधीही औपचारिक शिक्षण घेतलेले नाही. पण तरीही 2017 मध्ये तीजन बाई यांना खैरागड विद्यापीठाने डिलीट ही पदवी दिली आहे. डॉ.तीजनबाईंना अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले आहे. त्यांना पद्मविभूषण हा देशाचा दुसरा सर्वोच्च पुरस्कार जाहीर झाला आहे, इतकेच नाही तर त्यांना पद्मश्री पुरस्कारानेही सन्मानित करण्यात आले आहे. यासोबतच त्यांना महिला नौ रत्न, कला शिरोमणी सन्मान, आदित्य बिर्ला कला शिखर सन्मानानेही सन्मानित करण्यात आले आहे.

हेही वाचा :- बायजू रवींद्रन यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास

तीजनबाई कधीही परिस्थितीपुढे कधीही झुकल्या नाहीत. त्यांनी आयुष्यात कधीही हार मानली नाही. त्यांना स्वतःवर पूर्ण विश्वास होता की त्या नक्कीच त्यांची यशोगाथा लिहिणार आणि इतरांसाठी प्रेरणास्त्रोत बनेल. आज त्या लाखो लोकांसाठी एक उदाहरण आणि प्रेरणा स्त्रोत बनल्या आहे. त्याची यशोगाथा अनेकांना प्रेरणा देणारी आहे. तीजनबाईंच्या मेहनतीचे आणि त्यांच्या कलेचे मनापासून कौतुक.

हेही वाचा :- डॉ. मालविका अय्यर यांचा प्रेरणादायी जीवन प्रवास

FAQ

श्रीमती तीजन बाई